صُکوک یا اوراق بهادار اسلامی، از دسته اوراق قابل معامله در بازار سرمایه می‌باشد. اوراق صُکوک نوعی ابزار مالی است که بر پایه اصول شریعت اسلامی طراحی شده است. این ابزارهای مالی به گونه‌ای ساخته شده‌اند که معاملات مالی را بدون بهره (ربا) و با رعایت اصول اخلاقی و اقتصادی اسلام ممکن می‌سازند. با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری در این اوراق ریسک پایینی دارد، گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری کم ریسک می‌باشد.
تاریخچه و مفهوم اوراق صُکوک
مانند سایر اوراق بدهی، اوراق صُکوک نیز یکی از روش‌های تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی است. در واقع خریداران اوراق صُکوک دارای مالکیت مشاع یک دارایی پایه می‌باشند و در سود حاصل از منافع دارایی شریک هستند.
این اوراق صُکوک مفهوم نزدیکی به اوراق قرضه دارند. استفاده از اوراق قرضه مصداق مفهوم ربا می‌باشد. به همین دلیل استفاده از این اوراق در کشورهای اسلامی حرام است و مجاز نمی‌باشد. اوراق صُکوک در واقع مانند اوراق قرضه می‌باشند که بر پایه قوانین اسلام بنا شدند. از این رو خرید و فروش آنها در بازار سرمایه منع قانونی ندارد.
تفاوت اوراق صُکوک و اوراق قرضه
انواع اوراق صُکوک
اوراق اجاره
اوراق اجاره صکوک یکی از انواع اوراق بهادار قابل معامله است که هر ورقه آن نشان‌دهنده مالکیت مشاع فرد بر یک دارایی پایه می‌باشد. دارندگان این اوراق به طور مشترک مالک دارایی هستند.
در فرآیند انتشار اوراق اجاره، یک نهاد واسط وظیفه جمع‌آوری سرمایه‌ها را بر عهده دارد و از این وجوه برای خرید دارایی‌های بادوام نظیر ساختمان‌های تجاری، ماشین‌آلات صنعتی و تجهیزات استفاده می‌کند. این دارایی‌ها سپس توسط نهاد واسط به شرکت بانی اجاره داده می‌شوند و اجاره‌بهای دریافتی به نسبت سهم بین دارندگان اوراق توزیع می‌شود.
به عنوان مثال، با جمع‌آوری سرمایه از طریق اوراق اجاره، یک مجموعه بزرگ تجهیزات پزشکی خریداری و به یک بیمارستان اجاره داده می‌شود. بیمارستان از این تجهیزات استفاده می‌کند و اجاره‌بهای توافق شده را پرداخت می‌کند. سود حاصل از این سرمایه‌گذاری به دارندگان اوراق اجاره به صورت ماهانه، فصلی یا سالانه پرداخت می‌شود. مدت زمان سررسید این اوراق نباید بیش از عمر مفید دارایی باشد.
دارایی‌های پایه اوراق اجاره
اوراق مرابحه
اوراق مراحبه انواع فراوانی دارد مانند : اوراق مرابحه تامین مالی، اوراق مرابحه رهنی، اوراق مرابحه تامین نقدینگی.
لیست اوراق صکوک
نهادهای انتشار اوراق صکوک
- بانی : نهاد حقوقی که اقدام به انتشار اوراق صکوک می‌کند.
- واسط : نهاد حقوقی که به عنوان واسط برای انتشار صکوک میان بانی و نمایندگی عمل می‌کند.
- ضامن : نهاد حقوقی که به نمایندگی از سرمایه‌گذاران یا خریداران اوراق صکوک عمل می‌کند، مسئولیت نظارت بر تمامی مراحل انتشار، فروش و مدیریت این اوراق را بر عهده دارد. انتخاب این نهاد توسط بانی انجام می‌شود و سازمان بورس باید آن را تأیید کند. این مسئولیت معمولاً به نهادهای مالی معتبر مانند بانک‌ها، شرکت‌های تأمین سرمایه، مؤسسات مالی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری سپرده می‌شود.
مزایای استفاده از اوراق صکوک
استفاده از اوراق صکوک مزایای زیر را به همراه دارد.
- افزایش نقدینگی بانی یعنی همان نهادی که به تامین مالی و نقدینگی نیاز دارد.
- تبدیل دارایی‌های غیرنقد به دارایی‌های نقد
- سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اقتصادی که باعث به حرکت درآمدن چرخ اقتصادی می‌شود.
- کم‌ریسک بودن این اوراق
سوالات متداول
اوراق صکوک چیست ؟
تفاوت اوراق صکوک و اوراق قرضه چیست ؟
در اوراق قرضه، به دلیل اینکه قرارداد صرفا گواهی بدهی است، نیاز به پرداخت بهره به خریدار می‌باشد که این عمل مصداق ربا و در کشورهای اسلامی حرام است. در اوراق صکوک، با توجه به اینکه سرمایه گذاری بر روی دارایی‌های فیزیکی دارای ارزش صورت می‌گیرد منع شرعی ندارد.
رایج‌ترین اوراق صکوک کدام‌ها هستند ؟
اوراق صکوک انواع مختلفی دارد که رایج‌ترین آنها اوراق اجاره و اوراق مرابحه می‌باشند.